$\S\;$ 1.9. ĐẲNG THỨC VÀ QUY TẮC CHUYỂN VẾ.
Đẳng thức.
Khi có hai biểu thức bằng nhau thì ta có một đẳng thức. Chẳng hạn, $3x-1=\dfrac{5}{3}-x$ là một đẳng thức.
Mọi đẳng thức đều có dạng $A=B.$ Trong đó, $A$ được gọi là vế trái (VT) và $B$ được gọi là vế phải (VP); ta cũng gọi $A, B$ là hai vế của đẳng thức.
Chẳng hạn: $x-3=7+13x$ là một đẳng thức có vế trái là $x-3$ và vế phải là $7+13x.$
Quy tắc chuyển vế.
Khi chuyển một số hạng từ vế này sang vế kia của một đẳng thức, ta phải đổi dấu số hạng đó: dấu $+$ đổi thành dấu $-$ và dấu $-$ đổi thành dấu $+.$
Chẳng hạn, khi $5x-4=5+3x$ thì $5x-3x=5+4.$
Ví dụ 1: Áp dụng quy tắc chuyển vế để tìm $x$ thỏa mãn đẳng thức: $x+\dfrac{1}{15}=0,2.$
Giải:
$x+\dfrac{1}{15}=0,2$
$x=0,2-\dfrac{1}{15}$
Mà $0,2-\dfrac{1}{15}=\dfrac{1}{5}-\dfrac{1}{15}$ $=\dfrac{3}{15}-\dfrac{1}{15}$ $=\dfrac{2}{15}.$
Vậy $x=\dfrac{2}{15}.$
Mẹo: Hãy nhớ “Chuyển vế thì đổi dấu, không chuyển vế thì giữ nguyên.”
Ví dụ 2: Tìm $x,$ biết: $x-1,12=-9,01.$
Giải:
$x-1,12=-9,01$
$x=-9,01+1,12$
$x=-7,89.$
Ví dụ 3: Tìm $x,$ biết: $2-x=1,75.$
Giải:
$2-x=1,75$
$2-1,75=x$
$0,25=x$
$x=0,25.$
Áp dụng quy tắc chuyển vế để tìm $x.$
Để tìm $x$ trong một đẳng thức, ta thường áp dụng quy tắc chuyển vế để chuyển hết các số hạng chứa $x$ về một vế và chuyển hết các số hạng không chứa $x$ sang vế còn lại.
Chẳng hạn:
$5x-4=5+3x$
$5x-3x=5+4$
$x\cdot (5-3)=9$
$x\cdot 2=9$
$x=\dfrac{9}{2}.$
Ví dụ 4: Tìm $x,$ biết: $\dfrac{2}{5}-x=\dfrac{1}{2}x-2.$
Giải:
$\dfrac{2}{5}-x=\dfrac{1}{2}x-2$
$\dfrac{2}{5}+2=\dfrac{1}{2}x+x$
$\dfrac{12}{5}=\left(\dfrac{1}{2}+1\right)x$
$\dfrac{12}{5}=\dfrac{3}{2}x$
$x=\dfrac{12}{5}\;:\;\dfrac{3}{2}=\dfrac{12}{5}\cdot\dfrac{2}{3}=\dfrac{8}{5}.$
Vậy $x=\dfrac{8}{5}.$
Bài tập:
Tìm $x,$ biết:
1)-
a) $\dfrac{1}{7}+x=0,2.$
b) $15-x=\dfrac{7}{4}.$
2)-
a) $4x-3=6x-7.$
b) $2^3+0,5\cdot x=1,5.$
Giải:
1)-
a) $x=0,2-\dfrac{1}{7}=\dfrac{2}{35}.$
b) $15-\dfrac{7}{4}=x.$ Vậy $x=15-\dfrac{7}{4}=\dfrac{53}{4}.$
2)-
a) $7-3=6x-4x.$ $4=2x.$ $x=4\;:\;2=2.$
b) $8+0,5\cdot x=1,5.$ $0,5\cdot x=1,5-8=-6,5.$ $x=-6,5\;:\;0,5=-13.$